Το 4ο Γυμνάσιο Λαμίας στο Let's Do It Greece 2018

Το 4ο Γυμνάσιο Λαμίας συμμετέχοντας και φέτος στη δράση Let's Do It Greece 2018, ανέλαβε σήμερα 27/4/2018, να καθαρίσει από τα κάθε λογής σκουπίδια το Πάρκο της Αμφιθέας.

 

Μαθητές και μαθήτριες από όλες τις τάξεις φορώντας γάντια περισυνέλεξαν τα απορρίμματα που ήταν διάσπαρτα στο χώρο, αλλά και εκείνα που υπήρχαν στους δύο μόνιμους μεταλλικούς μικροκάδους του πάρκου και τα προώθησαν στο μπλε κάδο που υπάρχει απέναντι στην είσοδο του σχολείου. Τα απορρίμματα αυτά αποτελούνταν κυρίως από χάρτινες και πλαστικές συσκευασίες. Η δράση μας ολοκληρώθηκε με το πότισμα των μικρών δενδρυλλίων λιγούστρου  που φυτέψαμε φέτος και προσδοκώντας  την προσφορά δροσιάς όταν πλέον θα έχουν μεγαλώσει.

Η συμβολικού χαρακτήρα δράση μας αυτή, στοχεύει στην επισήμανση για μια ακόμη φορά της ανάγκης υιοθέτησης από όλους καλών πρακτικών προάγουν την ποιότητα ζωής. Η διασπορά ανακυκλώσιμων απορριμμάτων οπουδήποτε εκτός από τους ενδεδειγμένους μπλε κάδους, δημιουργεί κινδύνους για κάθε μορφή ζωής στο περιβάλλον. Το παράδειγμα της νεκρής φάλαινας που βρέθηκε πρόσφατα στη Σαντορίνη είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου που φαίνεται. Ο θάνατός της οφείλεται σε γαστρικό σοκ λόγω μεγάλης ποσότητας πλαστικών που είχε καταπιεί. Αυτό που δεν φαίνεται τα θραύσματα πλαστικού (αλλά και άλλων τοξικών ουσιών) πολύ μικρού μεγέθους που αιωρούνται στο θαλασσινό νερό, περνούν στην τροφική αλυσίδα και κάποια στιγμή φτάνουν στο πιάτο μας. Όλα δείχνουν ότι ισχύει αυτό που τραγουδούσαν από παλιά οι Τρύπες: όλα τελικά ξαναγυρνάν σε μας. 

Η απρόσμενη άνοδος του κινήματος των vegans

Ναταλία Πετρίτη

Η διατροφική συνήθεια του βιγκανισμού ανήκε για πολλά χρόνια στο περιθώριο, με μια πολύ μικρή μερίδα του πληθυσμού να επιλέγει να τρέφεται κατ' αυτό τον τρόπο. Ο βιγκανισμός διαφέρει από τη χορτοφαγία (που είναι εδώ και χρόνια διαδεδομένη), καθώς ένας vegan τρέφεται αποκλειστικά με φυτικά προϊόντα και δεν κόβει απλά το κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι. Με άλλα λόγια, τροφές όπως το μέλι και τα γαλακτοκομικά είναι εξίσου απαγορευμένες, αφού είναι κι αυτές ζωικά παράγωγα.

Τα τελευταία χρόνια, το κίνημα του βιγκανισμού βιώνει μια απρόσμενη άνοδο σε παγκόσμιο επίπεδο και μάλιστα σε όλες τις ηλικιακές ομάδες (πολλοί γονείς μάλιστα επιλέγουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους ως vegans). Σύμφωνα με τον Guardian, μερικοί από τους λόγους που οι vegans πολλαπλασιάζονται είναι η προσπάθεια βελτίωσης της υγείας μέσω της διατροφής, η ανάπτυξη συνείδησης γύρω από την κλιματική αλλαγή, αλλά και το κίνημα κατά της βάρβαρης μεταχείρισης των ζώων στη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία.

Vegan market

Η αγορά φρόντισε να αγκαλιάσει και η ίδια τους vegans, καθώς αντιλαμβάνεται τα τεράστια περιθώρια κέρδους που αναπτύσσονται γύρω από τις νέες αυτές διατροφικές συνήθειες. Στη Βρετανία, μεγάλες αλυσίδες όπως τα Marks & Spencer, τα Sainsbury’s και τα Tesco έχουν ήδη λανσάρει vegan κατηγορίες προϊόντων, τα εστιατόρια Wagamama και Pizza Hut διαθέτουν vegan μενού, ενώ η εταιρία Guinness υιοθέτησε πρόσφατα vegan πρακτικές στην παραγωγή της, παρά το γεγονός ότι εδώ και 250 χρόνια, η ζύμωση της μπύρας της χρησιμοποιούσε κύστες ψαριών.

Ταυτόχρονα αναπτύσσονται αμέτρητες startup εταιρίες γύρω από το βιγκανισμό, βιβλία συνταγών, κανάλια στο YouTube, hashtags στα social media και δημοφιλή events δοκιμής φαγητού. Η παραδοσιακή βιομηχανία τροφίμων μάλιστα προσπαθεί απεγνωσμένα να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση για βίγκαν προϊόντα, όταν νέες εταιρίες όπως η Vurger, κυκλοφορούν επιτυχημένα φυτικά burgers που κάνουν θραύση στο εμπόριο.

Η εκστρατεία Veganuary

Πρωτοφανής είναι η έκρηξη στη συμμετοχή στην ετήσια εκστρατεία Veganuary, στην οποία χορτοφάγοι και άνθρωποι με έμφυτη περιέργεια, υπογράφουν για να δοκιμάσουν το βιγκανισμό για ένα μήνα και στη συνέχεια τους παρέχονται συνταγές και άλλες συμβουλές. Η επιλογή του Ιανουαρίου είναι σημαντική, δεδομένου του συμβολισμού του μήνα για «νέα ξεκινήματα» και της ανάγκης βελτίωσης της διατροφής μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων. Το Veganuary ξεκίνησε το 2014, με 3.300 άτομα να εγγράφονται. Μέχρι το 2016 υπήρχαν 23.000 συμμετέχοντες, στη συνέχεια 59.500 για το 2017, και 168.000 το 2018. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι το 84% των εγγεγραμμένων φετινών συμμετεχόντων ήταν γυναίκες, ενώ το 60% ήταν ηλικίας κάτω των 35 ετών.

Star system και βιγκανισμός

Έντονη είναι και στροφή των celebrities στο βιγκανισμό, αφού διασημότητες όπως οι Ellie Goulding, Natalie Portman, Ariana Grande, Woody Harrelson, JME, Ellen DeGeneres και Liam Hemsworth είναι πιστοί στο κίνημα. Μάλιστα με σχετικές τους αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και φωτογραφίες τους από παπαράτσι όπου απολαμβάνουν vegan γεύματα, ασκούν τεράστια επιρροή στο ευρύ κοινό που σπεύδει να δοκιμάσει το βιγκανισμό έστω και για λίγες μέρες, αντιλαμβανόμενοι τη συνήθεια αυτή σαν μόδα.

Πως ξεκίνησε το κίνημα του βιγκανισμού

Όμως ο βιγκανισμός δεν είναι απλά ένα trend. Η ιστορία και η κουλτούρα των vegans αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τότε αφορούσε κυρίως δύο ομάδες του πληθυσμού, τους punks και τους hippies, οι οποίοι υιοθετούσαν αυτές τις διατροφικές συνήθειες ως μέρος του πολιτικού ακτιβισμού για τα δικαιώματα των ζώων. Εκείνη την εποχή, δεν ήταν λίγες οι φορές που η πρακτική των vegans έπαιρνε βίαιες προεκτάσεις, όπως για παράδειγμα μέσω της ρήψης αντικειμένων και μπογιάς σε άτομα που φορούσαν γούνες κλπ. Οι vegans σήμερα, θεωρούν ότι με την υιοθέτηση του βιγκανισμού προσεγγίζουν την κουλτούρα του ακτιβισμού για τα δικαιώματα των ζώων με έναν ειρηνικό τρόπο, με «οικογενειακή προσέγγιση», που μπορεί να εμπνεύσει και περισσότερο κόσμο.

Μερικά στατιστικά στοιχεία για το βιγκανισμό

Τον Μάιο του 2016, η βρετανική οργάνωση Vegan Society ανέθεσε στην εταιρία Ipsos Mori τη διεξαγωγή μιας δημοσκόπησης ανάμεσα σε 10.000 άτομα, σχετικά με τις διατροφικές τους συνήθειες. Τότε διαπιστώθηκε ότι ο βρετανικός πληθυσμός των vegans είχε αυξηθεί από τους 150.000 στους 542.000 μέσα σε μια μόλις δεκαετία (με το χορτοφαγικό πληθυσμό να ανέρχεται στα 1.14 εκατομμύρια). Από αυτούς, το 63% ήταν γυναίκες, ενώ σχεδόν οι μισοί vegans βρίσκονταν στην ηλικιακή ομάδα των 15-34 ετών. Υπολογίζεται μάλιστα ότι δύο χρόνια μετά τη διεξαγωγή της δημοσκόπησης, ο αριθμός τους ενδέχεται ακόμα και να έχει διπλασιαστεί.

Ο Tim Barford, διευθυντής της μεγαλύτερης εταιρείας ευρωπαϊκών vegan events, Vegfest UK, είναι ο ίδιος vegan εδώ και τρεις δεκαετίες και επισημαίνει στο Guardian τις βαθύτερες αιτίες αυτής της πρόσφατης έκρηξης ενδιαφέροντος γύρω από το βιγκανισμό: «Υπάρχει μια τεράστια πολιτισμική μετατόπιση, μια συστηματική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα τρόφιμα και τον τρόπο που τρεφόμαστε. Διαδοχικές κυβερνήσεις εδώ και 15 χρόνια έχουν δαπανήσει χρήματα για να πείσουν τους πολίτες να τρώνε περισσότερα φρούτα και λαχανικά, μέσω πολλών ενημερωτικών εκστρατειών. Έπειτα, υπάρχει μια πραγματική πολιτιστική αλλαγή μεταξύ των millennials, η οποία βασίζεται στη δικαιοσύνη και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα ζώα».

Ο Barford επισημαίνει επίσης τον νέο, μη βίαιο millennial ακτιβιστή. Αυτή η λιγότερο επιθετική προσέγγιση κερδίζει πολλούς νέους υποστηρικτές, αλλά για βετεράνους όπως ο ίδιος, το πολιτικό μήνυμα του βιγκανισμού δεν πρέπει να τίθεται στο περιθώριο. «Η πρόκληση με το VegFest είναι να συνδυάσουμε τον παράγοντα της διασκέδασης και την ατμόσφαιρα κοινωνικοποίησης με την ηθική προέκταση του ζητήματος. Θέλουμε να προσελκύσουμε άτομα χωρίς να τα πιέσουμε για κάτι, αλλά μόλις τα έχουμε πάρει με το μέρος μας, δεν θέλουμε να φύγουν, πιστεύοντας ότι ο βιγκανισμός έχει να κάνει μόνο με μια μανία για την υγεία, το φαγητό, τα ψώνια και τη διασκέδαση» δηλώνει σχετικά. Θεωρεί επίσης ότι η άνοδος του Jeremy Corbyn στο Εργατικό κόμμα έχει εμπνεύσει πολύ κόσμο να στραφεί στο βιγκανισμό, μιας που και ο ίδιος είναι vegan εδώ και 50 χρόνια.

Το φαινόμενο Cowspiracy

Ακόμη ένας καθοριστικός παράγοντας που έχει ευνοήσει τον πολλαπλασιασμό των vegans είναι τα σχετικά ντοκιμαντέρ που προβάλλονται κυρίως από υπηρεσίες streaming όπως το Netflix, και αφορούν στην παρουσίαση ζητημάτων όπως η καταστροφή του περιβάλλοντος από τη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία, οι επιπτώσεις του κρέατος στην υγεία του ανθρώπου και οι συνθήκες που επικρατούν σε φάρμες και σφαγεία.

Η μεγάλη επιτυχία σε αυτό το είδος ντοκιμαντέρ ήταν το "Cowspiracy" του 2014, το οποίο εξετάζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κτηνοτροφίας, τη συμβολή της στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, την αποψίλωση και την υπερβολική κατανάλωση νερού. Πρόκειται για μια ταινία σχετικά με την κλιματική κρίση, η οποία υποστηρίζει ότι η κτηνοτροφία και η παραγωγή γάλακτος είναι οι κρυμμένοι υπεύθυνοι για τον αργό θάνατο του πλανήτη. Η ταινία δημιουργήθηκε από τους Keegan Kuhn και Kip Andersen, οι οποίοι τη γύρισαν επηρεασμένοι από το επιτυχημένο ντοκιμαντέρ του Al Gore, "An Inconvenient Truth".

Το διαφημιστικό μότο του Cowspiracy όταν αυτό κυκλοφόρισε, έκανε λόγο για μια ταινία που «οι περιβαλλοντικές οργανώσεις δεν θέλουν να δουν». Η φερόμενη ως συνωμοσία του τίτλου είχε να κάνει με το ότι περιβαλλοντικές πργανώσεις όπως η Greenpeace και η Sierra Club επικεντρώνουν όλες τις ακτιβιστικές προσπάθειές τους στα ορυκτά καύσιμα και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ αγνοούν την πραγματική απειλή της κτηνοτροφίας. Φυσικά, το vegan κίνημα υπήρχε ήδη, αλλά η επιτυχία του Cowspiracy αντικατοπτρίζει μια νέα έμφαση στην κτηνοτροφία, και ιδιαίτερα στην εκτροφή βοοειδών, στο πλαίσιο της βαθιάς κλιματικής κρίσης.

Οι εκθέσεις του ΟΗΕ

Κρίσιμη για την επανεστίαση στην καλή μεταχείριση των ζώων ως κύριο κίνητρο για το βιγκανισμό ήταν μια έκθεση του 2006, η οποία εκπονήθηκε από τον ΟΗΕ, και χαρακτήρισε τον τομέα της κτηνοτροφίας ως έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο.

Μια επόμενη έκθεση του ΟΗΕ το 2010 προειδοποιούσε ότι η αύξηση της κατανάλωσης κρέατος, των γαλακτοκομικών προϊόντων και του παγκόσμιου πληθυσμού, που προβλέπεται να φτάσει τα 9.1 δισεκατομμύρια μέχρι το 2050, καθιστά τη στροφή προς το βιγκανισμό ζωτικής σημασίας για τη διάσωση του κόσμου από την κλιματική καταστροφή και την έλλειψη τροφίμων.

Συνολικά, η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία αντιπροσωπεύει το 70% της παγκόσμιας κατανάλωσης πόσιμου νερού, το 38% της συνολικής χρήσης της γης και το 19% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων. Στο πλαίσιο αυτό, το αποτύπωμα της παραγωγής κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι υπερβολικά δυσανάλογο.

Ένας vegan πλανήτης

Ο ακαδημαϊκός της Οξφόρδης, Marco Springmann, έχει προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα μοντέλο για το πως θα ήταν ο πλανήτης μας στην περίπτωση που ο πληθυσμός του γινόταν vegan, εξαιτίας της ανησυχίας του σχετικά με την κλιματική αλλαγή, την όλο και μικρότερη παραγωγή τροφίμων και του αυξανώμενου πληθυσμού.

Ο επιστήμονας προβλέπει ότι αν ο πληθυσμός υιοθετούσε το βιγκανισμό μέχρι το 2050, η παγκόσμια οικονομία θα εξοικονομούσε 1,1 τρισεκατομμύρια δολάρια από την υγειονομική περίθαλψη, 0,5 τρισεκατομμύρια από το περιβάλλον, ενώ οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα μειώνονταν κατά 65%περίπου. Φυσικά όλα αυτά είναι προβλέψεις και δεν μπορούμε να είμαστε στο 100% σίγουροι για τα αποτελέσματα.

Η άνοδος του flexitarian

Καθώς ο κόσμος είναι πια επαρκώς ενημερωμένος σχετικά με τα ωφέλη του βιγκανισμού, αλλά δυσκολεύεται ακόμη στην πλήρη υιοθέτηση μιας τέτοιου είδους διατροφής, ένα νέο διατροφικό κίνημα κάνει την εμφάνισή του. Οι flexitarians είναι άτομα που κάνουν «διαλείμματα βιγκανισμού» από την κανονική διατροφή τους, με σκοπό να περιορίσουν την κατανάλωση κρέατος και ζωικών προϊόντων όσο το δυνατόν περισσότερο. Αυτό που δείχνει σίγουρο είναι πως, με τον πλανήτη να διανύει μια ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο αναφορικά με το κλίμα και τα αποθέματα τροφής, ο βιγκανισμός φαίνεται πως ήρθε για να μείνει, είτε κάποιοι τον αντιμετωπίζουν σαν παροδική μόδα είτε όχι. 

Πηγή: tvxs.gr

Παιδικός εγκέφαλος: Τα οφέλη από τη διαμονή σε πράσινο περιβάλλον

Τα παιδιά που ζουν σε περιβάλλον με πράσινο αναπτύσσουν καλύτερη λειτουργική μνήμη και είναι λιγότερο αφηρημένα.
Νέα έρευνα διαπίστωσε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε σπίτια που περιβάλλονται από πράσινο έχουν περισσότερη λευκή και φαιά ουσία σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου και κατά συνέπεια καλύτερη νοητική λειτουργία.

Ο Payam Dadvand, από το Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας στη Βαρκελώνη, δήλωσε ότι τα ευρήματα υποδεικνύουν πως η έκθεση σε πράσινο περιβάλλον σε μικρή ηλικία θα μπορούσε να οδηγήσει σε δομικές αλλαγές του εγκεφάλου.
Οι ερευνητές εξέτασαν 253 μαθητές, η έκθεση των οποίων σε πράσινο περιβάλλον υπολογίστηκε με χρήση πληροφοριών από δορυφόρους από τη γέννησή τους μέχρι τη διεξαγωγή της μελέτης.
Η ανατομία του εγκεφάλου μελετήθηκε με τρισδιάστατη μαγνητική τομογραφία υψηλής ευκρίνειας. Η λειτουργική μνήμη και η αφηρημάδα αξιολογήθηκαν με τεστ σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Από την ανάλυση των στοιχείων φάνηκε ότι η μακροχρόνια έκθεση σε πράσινους χώρους συνδεόταν θετικά με την ποσότητα λευκής και φαιάς ουσίας στις περιοχές του εγκεφάλου που μερικώς αλληλοκαλύπτονταν με αυτές που συνδέονταν με υψηλότερα σκορ σε νοητικά τεστ.
Οι μεγαλύτερες ποσότητες λευκής και φαιάς ουσίας σε περιοχές που συνδέονταν με την έκθεση σε πράσινο περιβάλλον, προέβλεπαν καλύτερη λειτουργική μνήμη και μειωμένη αφηρημάδα.
Οι πράσινοι χώροι δίνουν στα παιδιά ευκαιρίες για ψυχολογική αποκατάσταση και εξάσκηση στην ανακάλυψη, τη δημιουργικότητα και την ανάληψη ρίσκου.
Επιπλέον, οι πιο πράσινες περιοχές συχνά έχουν χαμηλότερα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και θορύβου.
Είναι η πρώτη έρευνα που αξιολογεί τη σχέση μεταξύ μακροχρόνιας έκθεσης σε πράσινους χώρους και δομής του εγκεφάλου.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Environmental Health Perspectives.

ΠΗΓΗ: www.dialogos.com.cy

Αρκτική: Λιώσιμο πάγων και θερμότερο κλίμα

Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική έχει πολύ σημαντικές επιδράσεις τόσο σε περιοχές όπως η Αλάσκα αλλά και σε περιοχές μακρύτερα από αυτή. Αυτή τη στιγμή περίπου 4 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές του Αρκτικού Κύκλου. Καθώς λοιπόν η θερμοκρασία στην Αρκτική αυξάνει, μεγάλες ποσότητες πάγου λιώνουν από νωρίς την Άνοιξη, υψώνοντας τελικά τη μέση στάθμη της θάλασσας. Σε αντίθεση με το λευκό χιόνι και τον πάγο που ανακλούν περί το 70% της ηλιακής ακτινοβολίας, το νερό που είναι πιο σκούρο απορροφά μεγάλες ποσότητες ηλιακής ενέργειας με αποτέλεσμα την θέρμανση της Αρκτικής με ρυθμό διπλάσιο σε σχέση με την υπόλοιπη Γη.

Η θέρμανση αυτή προκαλεί μεταβολές και στην ροή του αεροχειμάρρου, που ως γνωστό παίζει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος και του καιρού. Όταν η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των ψυχρών αρκτικών αέριων μαζών και των θερμότερων αέριων μαζών των μέσων πλατών ελαττώνεται, ο αεροχείμμαρος αποκτά μια πιο «ζιγκ-ζαγκ» μορφή. Αυτό το φαινόμενο έχει συνδεθεί με κάθοδο ψυχρών αρκτικών μαζών στις Ανατολικές Η.Π.Α. καθώς και την επικράτηση υψηλών πιέσεων στις Δυτικές Η.Π.Α., οι οποίες προκαλούν ενίσχυση των συνθηκών ξηρασίας.

Η εν λόγω θέρμανση συνεισφέρει σημαντικά και στην αύξηση των θερμοκηπικών αερίων από την Τούνδρα. Πρόσφατες έρευνες της NASA, βασισμένες στα διαθέσιμα δεδομένα των τελευταίων 41 ετών, έδειξαν ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από την Αρκτική έχουν αυξηθεί κατά 75% από το 1975.

Τέλος, ο ίδιος ο Αρκτικός Ωκεανός γίνεται πιο διαβρωτικός, καθώς απορροφά περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα, με αποτέλεσμα την αύξηση τη οξύτητας του νερού, φαινόμενο που είναι γνωστό ως «όξυνση του ωκεανού». Στον χάρτη που ακολουθεί (της Tammy Beeson του University of Delaware) φαίνονται οι περιοχές στις οποίες έχει επεκταθεί η «οξυνση του ωκεανού» τόσο σε εμβαδό όσο και σε βάθος στον Δυτικό Αρκτικό Ωκεανό.

Οι αλλαγές αυτές δημιουργούν πολλά προβλήματα και κινδύνους τόσο στον τοπικό πληθυσμό και τα έμβια όντα, όσο και στις παράκτιες οικονομίες. Δεν υπάρχει πλέον αμφιβολία ότι η ανάγκη για πληρέστερη παρακολούθηση και ενδελεχή έρευνα του ραγδαίως μεταβαλλόμενου κλίματος της Αρκτικής, οι οποίες θα παρέχουν ποιοτικές πληροφορίες ικανές να προσφέρουν εφαρμόσιμες λύσεις, δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη.

Επιμέλεια: Καραγιαννίδης Αθανάσιος, ΕΑΑ-Πεντέλη, Τρίτη 20/2/2018, 14:00
Πηγή: National Oceanic and Atmospheric Administration

Το μυστικό μιας υπέροχης πόλης

Μάρθα Κισκίλα

Η πρωτεύουσα της Δανίας κατατάσσεται στην κορυφή της λίστας των πιο ευτυχισμένων πόλεων του κόσμου, ενώ σύμφωνα με νέα στοιχεία εκεί ζουν και οι πιο υγιείς άνθρωποι. Κι ενώ σε όλο τον κόσμο τα ποσοστά παχυσαρκίας και κατάθλιψης ανεβαίνουν με γρήγορους ρυθμούς, στην Κοπεγχάγη φαίνεται να έχουν βρει τη μυστική συνταγή για να τα αντιμετωπίσουν.

Πως όμως το έχουν καταφέρει αυτό, αφού ούτε ήλιο έχουν, ούτε το γνωστό μεσογειακό ταπεραμέντο; Ίσως είναι η «κληρονομιά» των Βίκινγκ. Στο λιμάνι της Κοπεγχάγης υπάρχει μια υπαίθρια πισίνα με παγωμένα νερά και παρόλο που βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα οι Δανοί εξακολουθούν να τη χρησιμοποιούν καθημερινά, τόσο για διασκέδαση όσο και σωματική άσκηση. Αλλά πέραν αυτού, οι ατέλειωτες λωρίδες ποδηλάτων στη δανική πρωτεύουσα αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη απόδειξη για την επιτυχία μιας πόλης που φιλοδοξεί να κατακτήσει τις πρώτες θέσεις με τους υγιέστερους κατοίκους στον κόσμο.

Είτε πρόκειται για τις παραγκουπόλεις του Ναϊρόμπι είτε για τους ουρανοξύστες του Τόκιο, η υγεία των ανθρώπων συνδέεται άμεσα με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Ορισμένες πόλεις είναι κατακλυσμένες από φαστφουντάδικα, ζαχαροπλαστεία και καταστήματα που πωλούν κονσερβοποιημένα ή συσκευασμένα τρόφιμα, ζαχαρωτά, πατατάκια και αναψυκτικά. Κι όσο περίεργο κι αν ακούγεται, είναι πολύ δύσκολο να βρει κανείς εκεί φρέσκα φρούτα και λαχανικά.

Μπορεί κάποιες πόλεις να είναι γεμάτες πάρκα και κήπους, προσφέροντας μια ανάσα καθαρού αέρα στους πολίτες τους, αλλά σε άλλες η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, δημιουργώντας ποικίλα προβλήματα στη υγεία των ανθρώπων, όπως αναφέρει το δημοσίευμα του Guardian.

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν από καρδιακές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα, παχυσαρχία, διαβήτη και καρκίνο. Συνεπώς τα κυβερνητικά στελέχη συνειδητοποίησαν ότι θα χρειαστούν θεμελιώδεις κοινωνικές και πολιτισμικές αλλαγές για να καταστείλουν την ανοδική τους πορεία. Για παράδειγμα, ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης μείωσε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και έχει φυτέψει δέντρα, και παρόλο που έχασε στο δικαστήριο σχετικά με την απαγόρευση πωλήσεων εξαιρετικά ζαχαρούχων αναψυκτικών το 2012, συνεχίζει την προσπάθεια.

Η Κοπεγχάγη αποτελεί ένα πρότυπο σχετικά με το πως θα μπορούσαν να δημιουργηθούν «υγιείς πόλεις» σε όλο τον κόσμο. Εντάχθηκε στην πρωτοβουλία WHO Healthy Cities το 1987, ένα χρόνο μετά τις αρχικές 11 πόλεις (Βαρκελώνη, Κάμντεν, Βρέμη, Ντίσελντορφ, Χόρσενς, Λίβερπουλ, Πέτς, Ρεν, Σόφια, Στοκχόλμη και Τούρκου).

Σήμερα είναι ενταγμένες στο πρόγραμμα 1.400 πόλεις και η μέχρι στιγμής η επιτυχία του δε στηρίζεται μόνο στους πλακόστρωτους πεζόδρομους, αλλά κυρίως στη δημιουργία μιας υγιής και ευτυχισμένης κοινωνίας. Στο Τούρκου της Φινλανδίας για παράδειγμα, η πόλη προσφέρει απεριόριστη πρόσβαση σε αθλητικές δραστηριότητες, συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις για έξι μήνες μόνο με 39 ευρώ, ενώ στο Νιουκάστλ έχουν ξεκινήσει κινηματογραφικές λέσχες για άτομα που υποφέρουν από άνοια.

«Η Κοπεγχάγη έχει ένα πολύ καλό πρόγραμμα υγείας που καταφέρνει να παραμερίσει τα πολιτικά προβλήματα που υπάρχουν. Έχει διάρκεια δέκα χρόνων γιατί πιστεύουμε πως στη δημόσια υγεία χρειάζεται ένα μακρόχρονο σχέδιο για να αλλάξουν τα πράγματα», αναφέρει η Katrine Schjønning, επικεφαλής της δημόσιας υγείας της πόλης.

Η προώθηση της υγείας στην καθημερινή ζωή είναι ο πρωταρχικός στόχος στο σχέδιο της πόλης. «Δημιουργήσαμε την πόλη με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι φιλική στους ποδηλάτες, να προσφέρει υγιεινά γεύματα στους εκάστοτε οργανισμούς και να δημιουργεί εκπαιδευτικά προγράμματα διακοπής του καπνίσματος. Οι υγιείς άνθρωποι άλλωστε είναι πιο πιθανό να ολοκληρώσουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση και να βρουν απασχόληση. Με άλλα λόγια, η υγεία μας δίνει τη δυνατότητα να ζήσουμε τη ζωή που θέλουμε», πρόσθεσε η Schjønning.

Το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς και τρόπος ζωής

Ακόμα και τις κρύες μέρες του χειμώνα, στους δρόμους της Κοπεγχάγη κυκλοφορούν με ποδήλατο άτομα όλων των ηλικιών, από μικρά παιδιά μέχρι ηλικιωμένοι, ενώ οι περισσότερες οικογένειες διαθέτουν και ποδήλατα φορτίου, στα οποία μεταφέρουν είτε τα ψώνια τους, είτε τα μικρά μέλη της οικογένειας.

Στην πραγματικότητα το ποδήλατο δεν αποτελεί έναν τρόπο άσκησης, αλλά έχει ενσωματωθεί στον τρόπο ζωής τους και είναι ο πιο απλός τρόπος για να φτάσουν οπουδήποτε, ακόμα κι όταν οι αποστάσεις είναι μεγάλες. «Το 62% των κατοίκων της πόλης χρησιμοποιεί το ποδήλατο καθημερινά για να πάει στη δουλειά του ακόμα κι όταν έχει πολύ κρύο. Και δεν το κάνουν για να γυμναστούν. Αυτό άλλωστε αποδεικνύεται και από τις μειώσεις εγγραφών στα γυμναστήρια φέτος. Η πόλη έχει σχεδιαστεί για ποδήλατα και όχι αυτοκίνητα», σημειώνει η Schjønning.

Φυσκά υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που φροντίζει να εξυπηρετεί τους ποδηλάτες και να τους κάνει τη ζωή ευκολότερη. Στους ποδηλατόδρομους υπάρχουν σε πολλά σημεία κάδοι, όπου οι ποδηλάτες μπορούν να πετούν τα σκουπίδια τους, ενώ στην άκρη της λωρίδας ποδηλάτου, όπου τα ποδήλατα πρέπει να σταματήσουν στο φανάρι, υπάρχει μια ανυψωμένη πλατφόρμα όπου οι αναβάτες μπορούν να ξεκουραστούν χωρίς να κατέβουν από τη σέλα. Επίσης όταν χιονίζει, ο δήμος καθαρίζει τους ποδηλατόδρομους πριν καθαρίσει τους αυτοκινητόδρομους και τα στενά της πόλης.

Κάπνισμα και προγράμματα απεξάρτησης

Στη Δανία το κάπνισμα απαγορεύεται σε εσωτερικούς χώρους και χώρους εργασίας, αλλά υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις για τα μπαρ μικρού μεγέθους. Έτσι ακόμα και οι κπνιστές έχουν την ευκαιρία να διασκεδάζουν απολαμβάνοντας το αγαπημένο τους «ναρκωτικό».

Παράλληλα, η Κοπεγχάγη προσφέρει σεμινάρια διακοπής καπνίσματος στις ιατρικές κλινικές της πόλης, τα οποί μπορεί να παρακολουθήσει ο καθένας δωρεάν. Ωστόσο, η υγειονομική αρχή δεν έχει πάρει ακόμα μέτρα για όσους καπνίζουν σε μια παιδική χαρά. Υπάρχουν βέβαια ανακοινώσεις που ζητούν ευγενικά από τους πολίτες να μην ανάβουν τσιγάρο, αλλά δεν προβλέπεται καμία ποινή.

«Στη Δανία η απαγόρευση του καπνίσματος είναι πολύ πολιτικοποιημένη. Είναι σχεδόν ανθρώπινο δικαίωμα αν θα καπνίζει κάποιος ή όχι και δεν πρόκειται να το επιβάλει το κράτος. Το ίδιο ισχύει και για το αλκοόλ, που υπάρχει έντονα στον πολιτισμό και την κουλτούρα της Δανίας, ενώ οι νέοι κατέχουν το ευρωπαϊκό ρεκόρ για κατανάλωση«, τονίζει η  Schjønning.

Φορολογία στα λιπαρά προϊόντα

Η φορολογία έχει παίξει το δικό της ρόλο στην δημόσια υγεία, καθώς η αύξηση φόρου σε λιπαρά προϊόντα όπως το μπέικον, το βούτυρο και τα αναψυκτικά που εισήχθη το 2012, μείωσε την κατανάλωση τους. Ωστόσο, αυτό ήταν δίκοπο μαχαίρι για την οικονομία, αφού δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κατέφευγαν στις γειτονικές πόλεις για να αγοράσουν αυτά τα αγαθά.

Μια πόλη φιλική προς το περιβάλλον

«Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε μια πόλη υγιής και φιλική προς το περιβάλλον, με μειωμένη ατμοσφαιρική ρύπανση χάρη σε πρωτοβουλίες όπως οι «πράσινες στέγες». Ελπίζουμε ότι μέχρι το 2025 θα καταφέρουμε να μειώσουμε το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς θα απαιτείται όλες τις στέγες να είναι επίπεδες και να γεμίσουν πράσινο», συμπλήρωσε η Schjønning.

Ίση προσοχή και ψυχική και σωματική υγεία

Άλλες πρωτοβουλίες στην πόλη περιλαμβάνουν την ίση προσοχή στην ψυχική και σωματική τόσο στα σχολεία, όσο και στους χώρους εργασίας, αλλά και προώθηση προγραμμάτων για την ενσωμάτωση υγιεινών τρόπων ζωής.

Η ψυχική υγεία είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στον δυτικό κόσμο. «Έχουμε πολλούς ανθρώπους που υποφέρουν από άγχος, κατάθλιψη και ψυχικές διαταραχές. Πρέπει να κάνουμε κάτι λάθος για να υποφέρουν τόσοι πολλοί άνθρωποι από θέματα ψυχικής υγείας. Αυτή τη στιγμή, προσπαθούμε να τους δώσουμε τη βοήθεια που χρειάζονται», λέει η Sisse Marie Welling.

Στη Δανία, αν και η ιατρική περίθαλψη είναι δωρεάν, οι άνθρωποι πρέπει να πληρώσουν μια συνεισφορά για το κόστος της ψυχικής περίθαλψης. Έτσι, η Κοπεγχάγη αποφάσισε να προσφέρει δωρεάν «κλινικές στρες» για όσους τις χρειάζονται. Όχι μόνο για τους ανθρώπους που εργάζονται πολύ σκληρά, αλλά και για εκείνους που δυσκολεύονται να βρουν δουλειά ή έχουν άλλου είδους προβλήματα.

Η νοσοκομειακή περίθαλψη είναι δωρεάν και τα άτομα παίρνουν πρόστιμο όταν παραμένουν στην κλινική, ενώ μπορούν να επιστρέψουν σπίτι, οπότε κανένα κρεβάτι δε μένει« μπλοκαρισμένο». Η ημερήσια φροντίδα για τους ηλικιωμένους στο σπίτι είναι επίσης δωρεάν.

Επιδόματα για τη φροντίδα των παιδιών

Στη Δανία οι υπάλληλοι εργάζονται 37 ώρες τη βδομάδα. Πολλοί είναι αυτοί που πηγαίνουν νωρίς στο σπίτι για να πάρουν τα παιδιά, ακόμα κι αν εργάζονται αργότερα το βράδυ στο σπίτι τους. Η φροντίδα των παιδιών επιδοτείται γενναιόδωρα από την κυβέρνηση για τους περισσότερους γονείς, ενώ είναι δωρεάν για όσους έχουν χαμηλότερα εισοδήματα. Παράλληλα, η εκπαίδευση από την παιδική ηλικία μέχρι το πανεπιστήμιο είναι δωρεάν και οι φοιτητές λαμβάνουν μια πολύ γενναιόδωρη μηνιαία επιχορήγηση για να σπουδάσουν.

Σημειώνεται, ότι στην Κοπεγχάγη  άνοιξαν ο πρώτες «κλινικές στρες» μετά από έρευνα που έδειξε ότι το 23% των κατοίκων της αισθανόταν άγχος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το σεμινάριο εννέα εβδομάδων επικεντρώνεται σε ομαδικές συζητήσεις για κοινά προβλήματα και λύσεις και κατάρτιση ευαισθητοποίησης. Εκείνοι που έρχονται μπορούν επίσης να λάβουν δωρεάν μαθήματα γιόγκας και άλλων δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα  ενθαρρύνονται να διατηρούν επαφή με την ομάδα τους αργότερα. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία, καθώς οι συμμετέχοντες σημείωσαν μείωση 30% και πάνω των συμπτωμάτων τους.

Παρόλο όμως που σχεδόν το ένα τέταρτο των Δανών νιώθουν άγχος, η πόλη εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή του δείκτη ευτυχίας του ΟΗΕ. Αυτό φυσικά δεν αφορά μόνο την ψυχική υγεία των ανθρώπων, αλλά σχετίζεται και με άλλους παράγοντες. Η Κοπεγχάγη κατέχει την πρώτη θέση σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι μπορούν να πληρώσουν μέχρι και το 60% του εισοδήματός τους σε φόρους. Σύμφωνα με την Wiking, οι σκανδιναβικές χώρες ήταν απλά καλύτερα να μετατρέψουν τον πλούτο σε ευημερία. «Επενδύουμε στην ποιότητα ζωής. Ναι, αν πλήρωνα χαμηλότερους φόρους  θα μπορούσα να έχω ένα μεγαλύτερο αυτοκίνητο, αλλά αυτό δεν πρόκειται να μου φέρει ευτυχία. Αυτό που μου φέρνει την ευτυχία είναι να γνωρίζω ότι όλοι όσοι αγαπώ και φροντίζω θα είναι εξασφαλισμένοι. Αυτό είναι το κλειδί για την κατανόηση της σκανδιναβικής ευτυχίας», προσθέτει.

tvxs.gr

Οι φούρνοι μικροκυμάτων βλάπτουν το περιβάλλον

Μια καινούρια ευρωπαϊκή επιστημονική μελέτη που ερευνά το αν και σε πιο βαθμό οι συσκευές που χρησιμοποιούμε καθημερινά επιβαρύνουν το περιβάλλον έφερε στο φως στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία οι φούρνοι μικροκυμάτων βλάπτουν το περιβάλλον και επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή σε μεγάλο βαθμό.

Συγκεκριμένα, από τα στοιχεία προκύπτει ότι, από τη χρήση των φούρνων μικροκυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα τόσο διοξείδιο του άνθρακα όσο σχεδόν επτά εκατομμύρια αυτοκίνητα.
Να σημειωθεί ότι, σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε λειτουργία τουλάχιστον 130 εκατομμύρια φούρνοι μικροκυμάτων, που καταναλώνουν κάθε χρόνο περίπου 9,4 τεραβάτ ηλεκτρικού ρεύματος ανά ώρα, τα οποία ισοδυναμούν με την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από τρία μεγάλα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον δρα Αλεχάντρο Γκαγιέγκο-Σμιντ της Σχολής Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, υπολόγισαν ότι οι φούρνοι μικροκυμάτων εκπέμπουν 7,7 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα κάθε χρόνο στην ΕΕ, ποσότητα που αντιστοιχεί στις ετήσιες εκπομπές 6,8 εκατ. οχημάτων.
Την μεγαλύτερη επίπτωση στο περιβάλλον έχει η μεγάλη κατανάλωση ρεύματος από τους φούρνους μικροκυμάτων, αναφέρουν οι ειδικοί. Μια συσκευή χρησιμοποιεί 573 κιλοβατώρες ηλεκτρισμού όσο διαρκεί η ζωή της (σχεδόν οκτώ χρόνια), δηλαδή όσο θα κάψει μια λάμπα LED των επτά βατ, αν μείνει αναμμένη συνεχώς για οκτώ χρόνια.
Τα χρησιμοποιούμενα υλικά κατά την κατασκευή των φούρνων μικροκυμάτων, καθώς και τα απόβλητα που προκύπτουν όταν αυτοί πετιούνται, κάνουν επίσης κακό στο περιβάλλον.
Η τεχνολογική πρόοδος σε συνάρτηση με την πτώση των τιμών στις εν λόγω συσκευές έχει ως αποτέλεσμα να αλλάζουμε συχνά φούρνους μικροκυμάτων χωρίς να υπάρχει πραγματική ανάγκη. Σύμφωνα με τα σχετικά στοιχεία σήμερα οι άνθρωποι κρατούν τον ίδιο φούρνο για περίπου 7 χρόνια, ενώ στο παρελθόν (μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990) χρησιμοποιούσαν τον ίδιο φούρνο για περίπου μια δεκαπενταετία.
Το 2005 υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκαν 184.000 τόνοι πεταμένων φούρνων μικροκυμάτων στην ΕΕ, έως το 2025 τα στερεά απόβλητά τους θα έχουν φθάσει τους 185.000 τόνους (περίπου 16 εκατομμύρια πεταμένες συσκευές), επισημαίνουν οι ειδικοί. Την ίδια ώρα για την αποφυγή των περιβαλλοντικών προβλημάτων που προκύπτουν από τη χρήση τους, συνιστάται μεγαλύτερη υπευθυνότητα και σωστότερη χρήση εκ μέρους όσων ζεσταίνουν το φαγητό τους (ή «μαγειρεύουν») σε φούρνο μικροκυμάτων. 

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Η θάλασσα χάνει την ανάσα της

 

Όλο και πιο δύσκολα «αναπνέουν» οι ωκεανοί της Γης, καθώς λιγοστεύει το οξυγόνο τους. Μέσα στα τελευταία 50 χρόνια έχει αυξηθεί πάνω από τέσσερις φορές η ποσότητα του νερού των ανοικτών θαλασσών που έχουν μηδενικό οξυγόνο, σύμφωνα με μια νέα διεθνή επιστημονική έρευνα.

Παράλληλα, στα παράκτια ύδατα και στις κλειστές θάλασσες οι περιοχές με χαμηλό έως μηδενικό οξυγόνο έχουν τουλάχιστον δεκαπλασιασθεί από το 1950 έως σήμερα.

Οι ερευνητές της ομάδας GO2NE (Global Ocean Oxygen Network) της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής του ΟΗΕ, με επικεφαλής τη Ντενίζ Μπράιτμπουργκ του Ερευνητικού Περιβαλλοντικού Κέντρου Σμιθσόνιαν, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», προβλέπουν ότι το οξυγόνο θα συνεχίσει να μειώνεται ακόμη και έξω από τις ζώνες ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Η άνοδος της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων λόγω της κλιματικής αλλαγής καθιστά πιο δύσκολο για το οξυγόνο να εισχωρήσει βαθύτερα στο νερό. Επιπλέον, καθώς ο ωκεανός θερμαίνεται, διακρατεί συνολικά λιγότερο οξυγόνο.

Η κατάσταση επιδεινώνεται πιο κοντά στις ακτές εξαιτίας των απορροών θρεπτικών συστατικών, που από την ξηρά καταλήγουν στα νερά, με αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό των μικροφυκών και του πλαγκτού, που απορροφούν το θαλάσσιο οξυγόνο.

Για να σταματήσει αυτή η συνεχής μείωση του οξυγόνου, οι επιστήμονες τόνισαν ότι ο κόσμος πρέπει να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες για να θέσει υπό έλεγχο τόσο την κλιματική αλλαγή όσο και τη ρύπανση των θαλασσών με θρεπτικά συστατικά (ευτροφισμός).

«Το οξυγόνο είναι ουσιώδες για τη ζωή στους ωκεανούς. Η μείωση του συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο σοβαρές επιπτώσεις των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον της Γης», δήλωσε η Μπράιτμπουργκ.

«Περίπου το μισό οξυγόνο της Γης προέρχεται από τον ωκεανό. Όμως οι συνδυασμένες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της θαλάσσιας ρύπανσης με θρεπτικά συστατικά αυξάνουν σημαντικά τον αριθμό και το μέγεθος των «νεκρών» ζωνών στον ανοιχτό ωκεανό και στα παράκτια ύδατα, όπου το οξυγόνο είναι ανεπαρκές για να υποστηρίξει το μεγαλύτερο μέρος της θαλάσσιας ζωής», επισήμανε ο Βλαντιμίρ Ριαμπίνιν, εκτελεστικός γραμματέας της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής.

Στις συνεχώς διευρυνόμενες «νεκρές» θαλάσσιες ζώνες το οξυγόνο μειώνεται σε βαθμό που πολλοί θαλάσσιοι οργανισμοί ασφυκτιούν και πεθαίνουν, με αποτέλεσμα τα ψάρια να αποφεύγουν αυτές τις ζώνες. Πέρα όμως από το πρόβλημα στις ζώνες αυτές, ακόμη και μικρότερες μειώσεις των επιπέδων του οξυγόνου μπορούν να «φρενάρουν» την ανάπτυξη των ζώων της θάλασσας, να εμποδίσουν την αναπαραγωγή τους και να τους προκαλέσουν αρρώστιες ή και πρόωρο θάνατο.

Ακόμη η μείωση του οξυγόνου μπορεί να πυροδοτήσει την έκλυση επικίνδυνων χημικών ουσιών όπως το οξείδιο του αζώτου (ένα «αέριο του θερμοκηπίου» έως 300 φορές ισχυρότερο από το διοξείδιο του άνθρακα) και το τοξικό σουλφίδιο του υδρογόνου. Παρόλο που μερικά πλάσματα καταφέρνουν να τα βγάζουν μια χαρά πέρα στις «νεκρές» ζώνες, συνολικά η βιοποικιλότητα σε αυτές συνεχώς περιορίζεται.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ